İş Hukukunda İşçinin Kıdem Tazminatı

İş hukukunda işçinin Kıdem Tazminatı

Kıdem tazminatı, işveren tarafından işçi tarafından belirli koşulların sağlanması durumunda, çalıştığı süre boyunca kazandığı sürecin karşılığı ödenen tazminattır.

İşçi, işveren yanında çalışarak işe ve iş yerine belirli bir süre emek vermekte ve ticari nitelikteki bu işin yürütülmesine katkıda bulunmaktadır. İş bu sürekli çalışma karşılığında çalışılan süreç ölçü alınarak işçiye kıdem tazminatı ödenmektedir.

Kıdem tazminatı, işçinin son aldığı ücrete yol, yemek, sosyal yardım gibi haklar ve menfaatlerde nazara alınarak hesaplanan brüt ücret üzerinden ödenir.

İşçinin Kıdem Tazminatı Almasının Şartları

işçinin işverenden kıdem tazminatı alabilmesi için birtakım şartların varlığı gerekmektedir. Şöyle ki;

Kıdem tazminatı zamanaşımı süresi iş akdinin feshinden itibaren 5 yıldır.

İşçi 5 yıllık zamanaşımı süresi içinde kıdem tazminatı talebiyle iş davası açmadığı takdirde bir daha bu tazminatı talep etmek üzere dava açamaz.

iş sözleşmesinin haklı nedenle işçi tarafından fesh edilmesi halinde işçi kıdem tazminatı almaya hak kazanacaktır. İşveren iş sözleşmesini haklı nedenlerle feshetmişse veya işçinin yaptığı fesih haksız bir fesih ise işçi kıdem tazminatına hak kazanamaz. İşçinin kıdem tazminatı alabilmesi işveren tarafından gerçekleşen feshin haksız olmasına bağlıdır.

Sözleşme konusu işin yapılması, yapılan işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı için tehlike arz etmesi halinde işçi akti feshedebilir. Örnek vermek gerekirse bir işyerinde gerekli sağlık kurallarına uyulmadan çalışılmasının talep edilmesi durumu işçi tarafından haklı nedenle fesih sebebidir. İşçinin sağlık nedenleriyle iş akdini feshettiğini ispatlaması gerekmekte olup; İşçi, sağlık nedenleriyle iş akdini feshettiğini ispatlayabilmek için tam teşekküllü devlet hastanelerinden veya üniversite hastanelerinden bu doğrultuda sağlık raporu almalıdır.

Kural olarak işten kendi isteğiyle istifa eden işçi, kıdem tazminatı alamaz. Ancak; iş sözleşmesinin askerlik görevi, emeklilik hakkının elde edilmesi, sağlık problemlerinin işin yapılmasına sürekli bir biçimde engel oluşturduğunun belgelenmesi, işverenin iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırı davranışlarda bulunması nedenleri ile işçi tarafından feshi halinde çalışma süresinin en az 1 yıl olması koşulu ile kıdem tazminatı hakkı kazanabilmektedir. Yasal düzenleme gereği; Kadın işçilerin evlilik nedeni ile işten ayrılması durumunda, çalışma süresinin gerektirdiği kıdem tazminatı ödenmektedir. Bu haktan yararlanılabilmesi için; iş sözleşmesinin evlilik tarihinden itibaren 1 yıl içinde yazılı olarak feshi, evliliği gösteren belgenin işverene sunulması, feshin gerekçesinin evlilik olduğunun açıkça belirtilmesi gerekmektedir.

İşçi maaşının hangi dönemlerde veya oranlarda artırılacağına ilişkin kanunda net nir düzenleme mevcut değildir. Maaş konusunda kanuni düzenleme asgari ücretin altında ücretle işçi çalıştırılamayacağı ile sınırlıdır. Bunun ötesinde maaş uygulamalarına ilişkin esaslar, işveren ile işçi arasında aktedilen iş sözleşmelerinde belirlenebilmektedir. İş sözleşmesinde bağlayıcı bir hüküm bulunmaması halinde, uygulamaya ilişkin inisiyatif işverene aittir. İş sözleşmesinde herhangi bir hüküm bulunmamasına karşın, ücret artışlarındaki anlaşmazlık nedeni ile işten ayrılan işçi istifa etmiş sayılacağından, herhangi bir tazminat hakkı oluşmayacaktır.

Herhangi bir işyerinin kısmen veya tümüyle devredilmesi durumunda, söz konusu işyerinde çalışan işçiler aynı şartlarla çalışmaya devam edeceklerdir. İşyerinin devredilmesi, işçinin yasal hakları konusunda hak kaybına yol açmamaktadır. Yani salt işyerinin devri nedeni ile işçiye kıdem tazminatı ödenmesi gerekmez. Kıdem tazminatının belirlenmesinde devir öncesi ve devir sonrası oluşan toplam çalışma süresi esas alınır.

Malulen emekli olarak işten ayrılan işçi kıdem tazminatına hak kazanır.

İş Kanununa göre kıdem tazminatının zamanında ödenmemesi sebebiyle açılacak davalarda hakim gecikme süresi için, ödenmeyen süreye göre akdin feshi tarihinden itibaren bankalarca mevduata uygulanan en yüksek faizin ödenmesine hükmedecektir.

İşveren işçi ilişkileri, iş kanunundaki esaslar çerçevesinde sözleşmede düzenlenmektedir. Bu kapsamda; işin niteliği, görev tanımları, çalışma süre ve koşulları, işçiye ödenecek ücret ve diğer esaslar iş sözleşmelerinde düzenlenmektedir. Sözleşme maddelerine ilişkin, işyeri uygulamaları veya çalışma koşulları konusunda değişiklik yapmak isteyen işveren, çalıştırdığı işçiye bu durumu yazılı olarak bildirmek ve işçinin onayını almakla yükümlüdür. İşçi tarafından 6 gün içinde kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi bağlamamaz. Sözleşmenin bu sebeple feshi halinde, işverenin kıdem tazminatı sorumluluğu gündeme gelmektedir.

İş sözleşmesinin feshi durumunda, çalışılan her tam yıl için 30 günlük brüt ücret tutarında kıdem tazminatı ödenmektedir. Şayet 1 yıldan fazla çalışma söz konusu ise; artan süreler oranlanarak hesaba eklenir. Kıdem tazminatı hesaplaması yapılırken, işçiye ödenen ücrete ek olarak, kendisine düzenli sağlanan para ve para ile ölçülebilen menfaatlerin (yol parası, yemek parası, düzenli olmak koşuluyla ikramiye ödemeleri vb.) brüt tutarları dikkate alınır.

İş kanunu kapsamında işçiye belirli şartlarla kıdem tazminatı ödenmektedir. Buna göre:

-Aynı işverene bağlı çalışma süresinin en az 1 yıl olması,

-İş sözleşmesinin işveren tarafından iyi niyet ve ahlak kurallarına aykırılık nedenleri dışındaki nedenlerle fesih edilmesi,

-İşçi tarafından sağlık, iyi niyet ve ahlak kuralarına aykırılık veya işyerinde işin durması ve benzeri nedenlerle fesih edilmesi,

-Askerlik görevi nedeni ile işten ayrılmalarda,

-Emeklilik hakkının elde edilmesi veya bu kapsamda yaş dışında gereken sigortalılık süresi ve prim gününün doldurulması nedeni ile,

-Kadın işçinin evlenmesi nedeni ile evlenme tarihi itibariyle 1 yıl içinde başvurması şartıyla,

-İşçinin ölümü nedeni ile,iş sözleşmesinin feshi halinde çalışma süresinin gerektirdiği kıdem tazminatı ödenmektedir.