FAZLA MESAİ ALACAĞIMI NASIL ALIRIM ?
İşçilik Alacaklarında Fazla Mesai Ücreti
İşçinin fazla mesai ücret alacağının işveren tarafından ödenmemesi halinde öncelikle ve zorunlu olarak arabulucuya başvuru yapılmalı, buna rağmen hakları ödenmezse, işçi haklarını dava yoluyla talep etmelidir.
Fazla Mesai Alacakları
Fazla çalışma, haftalık kırk beş saati aşan çalışmalar olup, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli fazlası olarak hesaplanır. Fazla mesai ücretlerinin talebinde dava zamanaşımı beş yıldır. İşçi, geriye dönük çalışmış olduğu son 5 yılın fazla mesaisini talep edebilecektir.
İşçinin fazla çalışması, İş Kanunu doğrultusunda haftalık 45 saati aşan çalışmalardır. İş Kanunu madde 63’e göre; işçi çalışma süresi haftada kırk beş saati aşamayacaktır. 45 saatlik bu çalışma süresi haftanın çalışılan günlerine eşit bir şekilde bölünerek uygulanır. Taraflar arasında her gün için ayrı mesai süreleri de kararlaştırılabilir. Çalışma biçimi ne şekilde olursa olsun, işçinin haftalık 45 saati aşan çalışması, fazla çalışma olarak değerlendirilmektir.
Fazla Mesai Ücreti Nasıl İspatlanır?
Fazla çalışma yaptığını iddia eden işçi bu iddiasını ispat etmek zorundadır. İşçi fazla çalışma iddiasını yazılı belgelerle ve tanık beyanlarıyla da ispat edebilir.
İşçinin imzasını taşıyan bordro kesin delil niteliğindedir. Burada görünen fazla çalışma alacağının ödendiği kabul edilir. İşyeri kayıtları, iş yerine giriş çıkışları gösteren belgeler, işyeri iç yazışmaları delil niteliğindedir. Şayet yazılı belge olmaması halinde tarafların tanık dinletebileceklerdir.
İmzalı ücret bordrolarında fazla çalışma ücreti ödendiği anlaşılıyorsa, işçi tarafından gerçekte daha fazla çalışma yaptığının iddiası yersizdir. İşçinin fazla çalışma alacağının daha fazla olduğu yönünde ihtirazi kaydının bulunması durumunda fazla çalışmanın ispatı her türlü delille yapılabilir. Bunun aksi durumda ise ancak yazılı delille fazla çalışma alacağı ispatlanabilir. Bunun yanında işveren tarafından bordro imzalatılmadığı, ödemelerin banka kanalıyla yapıldığı hallerde, işverenin bankadan ödeme yaparken ödemenin fazla mesai ücreti olduğuna dair ihtirazi kaydı yoksa, bu durumda da ispat ancak yazılı delille yapılabilecektir.
Bordrolarda fazla çalışma tahakkuku varsa ve ödemeler buna göre yapılmışsa, işçi fazla çalışmalarını yazılı delille ispatlamak zorundadır. İşçinin bordrolarda fazla mesai ödenmediğine dair ihtirazi kaydı varsa ve buna göre fazla çalışma yaptığını ileri sürüyorsa, her türlü delille fazla çalışmalarını ispatlayabilir. Özellikle bordroda tahakkuk yoksa ve sıfır görünüyorsa, işveren yalnızca bu bordrolara dayanarak fazla çalışma yapılmadığını iddia edemez. Bu durumda da işçi fazla çalışma yaptığını, tanık dahil, her türlü delille ispatlayabilir.
Tanık Beyanının Delil Değeri
Dinlenen tanıkların tarafsız olmaları gerekir. Örneğin; dinlenen tanıkların da aynı davalıya karşı davalarının olması, davacı ile menfaat birliği içinde olması ya da davalı işverenle aralarında husumet bulunması v.b durumlarda söz konusu tanıkların beyanlarına tam olarak itibar edilemez. Yine tanıkların davacıyla aynı dönemde çalışmış ve çalışma şartlarını bilen kişiler olması gerekir.
Fazla Mesai Ücreti Nasıl Hesaplanır?
Kanunda haftalık çalışma süresi 45 saattir. Fakat İşçi ile işveren arasında normal çalışma süresinin daha az olabileceği, yani 45 saatten daha az çalışma süresi kararlaştırılabilir.
Yine kanunda, günlük çalışma süresi, 11 saati aşamaz. Şayet çalışma 11 saati aşarsa, haftalık 45 saati aşmasa da, gün bazında fazla çalışma sayılır. Ayrıca işçilerin gece çalışmaları günde 7,5 saati geçemez. Gece çalışmalarında haftalık 45 saat olan yasal çalışma sınırı aşılmamış olsa da günde 7,5 saati aşan gece çalışmaları için fazla çalışma ücreti ödenir.
Sağlık kuralları bakımından günde en fazla 7,5 saat veya daha az çalışılması gereken işlerde bu süreyi aşan çalışma süreleri ve 7,5 saatten az çalışılması gereken işlerde de söz konusu günlük çalışma sürelerini aşan çalışmalar fazla çalışma niteliğindedir. Sözü edilen çalışmalarda haftalık 45 saat olan yasal sürenin aşılmamış olmasının önemi yoktur. Yani bu çalışmalar haftalık değil günlük olarak hesaplanır.
Fazla çalışmaların uzun bir süre için hesaplanması ve miktarının yüksek çıkması durumunda Mahkeme Hakimleri tarafından hakkaniyet indirimi yapılır. Genel olarak hakkaniyet indirimi %30 olarak kabul edilmektedir. Ancak fazla çalışmanın tanık anlatımları yerine yazılı belgelere ve işveren kayıtlarına dayanması durumunda hakkaniyet indirimi yapılmadan hesaplama yapılır. Hakkaniyet indirimi üzerinden davalı lehine yargılama giderlerine hükmedilemez.
4857 sayılı yasa md.41 uyarınca fazla süreli çalışma ücretinin %25,fazla mesai ücretinin %50 zamlı ödenmesi gerekir. Uygulamada fazla çalışma ücretinin aylık ücrete dahil olduğu durumlar söz konusu olabilmektedir. Bu durumda yıllık 270 saatle sınırlı fazla çalışma kabul edilmektedir.270 saatin aşılması durumunda örneğin 300 saat çalışma varsa 30 saat aylık ücret dışında fazla çalışma olarak ücretlendirilmektedir. Söz konusu 270 saat bütün olarak değil 12 aya bölünerek yani aylık 22,5 saat formülüyle değerlendirilmektedir. İşveren bu 270 saatlik aylık ücret içerisinde değerlendirdiği süreleri yılın belli aylarına istediği şekilde dağıtamaz. Ancak her aya eşit bir şekilde pay ederek uygulayabilir. Bu durumda 270 saat tamamlanmasa da aylık 22,5 saati aşan çalışmalar fazla çalışma olarak kabul edilir.
Ara dinlenme molaları denilen çay ve yemek molaları fazla çalışma sürelerinden indirilerek hesaplama yapılır.
İşçinin maaşının ya da diğer işçilik alacaklarının ödenmemesi halinde işçinin yasal hakkı nedir?
İşveren işyerinde çalıştırdığı işçinin ücretini zamanında yada hiç veya eksik ödemeyebilmektedir. Bu durumda haklı nedenle iş akti feshedilerek tazminat ve alacak haklarının talebi yoluna gidilebilmektedir. İşçinin ücretinin ödenmemesi halinde İş işçi, iş akdini haklı nedene dayanarak feshedebilir. İşçi işyerinde 1 yıldan fazla çalışması durumunda kıdem tazminatı hakkı olup talep edebilecektir.
İşveren işçinin maaşının ödenmemesi halinde işçi ne yapabilir?
Bu durumda, İşçinin birtakım hukuki hakları bulunmaktadır. İşçi, geriye dönüş 5 yıl için ücretinin mevduata uygulanan en yüksek faizi ile birlikte faiziyle ödenmesi için dava açabilir.
İşçi birde çalışmaktan kaçınma hakkını kullanabilmektedir. İşçinin bu hakkını kullanabilmesi için; ödenmesi gereken ücret alacağı olması, işverenin maaş ödeme gününden itibaren 20 gün içinde işçinin ücretini tamamen veya kısmen ödememiş olması ve ücretin ödenmemesinin mücbir sebebe dayanmaması gerekmektedir. Ücreti ödeme gününden itibaren 20 gün içinde mücbir bir neden dışında ödenmeyen işçi, iş görme borcunu yerine getirmekten imtina edebilir. Bu işçinin, çalışmaması nedeniyle iş akitleri feshedilemez ve yerine yeni işçi alınamaz, bu işler başkalarına yaptırılamaz.
Üst düzey yöneticilerin fazla mesai ücretleri ne şekilde ödenir?
İşyeri organizasyon şemasına göre üst düzey yönetici konumunda bulunan işçi, görev ve sorumluluklarının gerektirdiği ücretin kendisine ödenmesi halinde fazla çalışma ücreti talep edemez. Fakat işyerinde kendisine görev ve fazla çalışması yönünde talimat veren amiri veya bir başka yönetici olması, dolayısıyla mesai saatlerini kendisinin belirlediğinden bahsedilemeyecek işçi üst düzey yönetici de olsa fazla çalışma ücretine hak kazanacaktır.
Fazla Çalışma Ücreti Alacağında Zamanaşımı nedir?
Fazla mesai ücret alacaklarında zamanaşımı beş yıldır. Davalının zamanaşımını ileri sürmesi halinde; davanın kısmi dava olarak açıldığı hallerde zamanaşımı alacağın bir kısmı dava bir kısmına ıslah tarihinden itibaren beş yıl geriye gidilmesi suretiyle uygulanmaktadır. Belirsiz alacak davalarında ise yine davalı zamanaşımını ileri sürmüş ise zamanaşımı, dava tarihinden itibaren beş yıl geriye gidilmesi suretiyle uygulanacaktır.
