Boşanma Davaları ve ORTAK VELAYET KURUMU
Velayet Hakkı; anne ve babanın müşterek çocukları üzerinde sahip olduğu, şahsa sıkı bağlı bir haktır. İş bu bu hak, kamu düzenine ilişkin olup elinde olan kişinin kişilik hakkı kapsamındadır.
Velayet Hakkının Kapsamı Nedir?
Velayet hakkı hak boyutu ve yükümlülük boyutu olmak suretiyle iki boyutludur.
Velayetin Hak Boyutu: Ebeveynler, velayet hakkının gereği olarak; Çocuğun bakımı, Genel ve mesleki eğitimi, öğretimi, Dini eğitimi, Zihinsel, Bedensel, ahlaki,ruhsal gelişimi konularda müşterek çocukla ilgili alınacak kararlarda söz sahibi olmaktadır.
Velayeti elinde olan kişi müşterek çocuğun yasal temsilcisi olup hukuki işlemlerinde de onu temsil eder.
Yükümlülük Boyutunda ise velayet hakkı elinde olan Anne veya baba, velayet hakkının kendilerine sağladığı yetkileri çocuğun zihinsel, ruhsal, fiziksel, gelişimine uygun kullanmalıdır. Velayete ilişkin hak ve yetkilerini çocuğun üstün yararını gözeterek, kötüye kullanmamalıdır.
Bizim hukuk sistemimize göre velayet 18 yaşın tamamlanmasına kadar devam eder, yani müşterek çocuk ergin oluncaya kadar kural olarak ana ve babanın velayeti altındadır.
Ortak Velayet
Çocuğun anne ve babasının, velayet hakkının kapsamına giren hak, yetki ve yükümlülüklerde ‘’müşterek’’ karar alması ve sorumluluğu da ortak paylaşmaları kurumu “ortak velayet” kurumudur. Bu kuruma karar verilmeden evvel hakim titizlikle detaylı olarak tarafların uygun olup olmadığı hususunu incelemeli ve ona göre ortak velayete karar vermelidir.
Ortak velayet kavramı hukuk sistemi literatürüne son yıllarda dahil olmuştur. Uluslararası Metinleri İncelediğimizde;
BM Çocuk Hakları Sözleşmesi, ‘’çocuğun yüksek menfaati’’ kriterini koymuştur.
Sözleşmenin 3. maddesine göre ‘’Kamusal ya da özel sosyal yardım kuruluşları, mahkemeler, idari makamlar veya yasama organları tarafından yapılan ve çocukları ilgilendiren bütün faaliyetlerde, çocuğun yararı temel düşüncedir.’’ Türkiye bu sözleşmeye taraftır.
Bir diğer çok taraflı uluslararası sözleşme, İnsan Hakları ve Ana Hürriyetlerin Korunmasına Dair Sözleşme ( Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi)’ dir. Bu sözleşme, değişik zamanlarda çıkan protokollerle kendini sürekli yenilemektedir.
Türk Medeni Kanunu’nun Mevcut Velayet Düzenlemesi , Velayetin eşlerden yalnızca birine verilmesi üzerine kuruludur;
Ana ve baba, evlilikleri devam ettiği sürece velayeti birlikte kullanır.
Velâyet, ana ve babadan birinin ölümü hâlinde sağ kalana, boşanmada ise çocuk kendisine bırakılan tarafa aittir. Medeni Kanunumuzdaki mevcut velayet düzenlemesi velayetin ana veya babadan yalnızca birine verilmesi üzerine kuruludur. Velayetin kullanılması kendisine verilmeyen taraf da, çocukla, hakimin belirlediği günlerde uygun kişisel ilişki kurar.
Velayet hakkının eşlerden hangisine verileceğini hakim belirler. Hakim, her bir somut olayda bazı kriter ve kıstaslara göre velayetin eşlerden hangisine verileceğini belirler.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Ek 7 Numaralı Protokolün onaylanmasıyla Türkiye’ de de ORTAK VELAYET kurumu ortaya çıkmış olup, pratik olarak da uygulamada görmeye başladık.
Ek 7 Numaralı Protokol madde 5 ‘’eşler arasında eşitlik’’ ilkesini öngörmesiyle, konu açısından hayati önemi haizdir. Türkiye, bu protokolü onaylamıştır ve protokol, 24.03.2016 tarihinden itibaren yürürlüktedir.
İlgili maddeye göre;
‘’ Eşler evlilik bakımından, evlilik süresince ve evliliğin bitmesi halinde, kendi aralarında ve çocuklarıyla olan ilişkilerinde, özel hukuk niteliği taşıyan hak ve sorumluluklar açısından eşittir. Bu madde, devletlerin çocuklar yararına gereken tedbirleri almalarına engel değildir.
Bu protokol, onaylanmış ve artık yürürlükte olup iç hukukumuzda da ortak velayet kurumunu görmeye başladık.
Protokolün ilgili maddesine göre evlilik boşanmayla sona erse dahi, eşler çocuklarıyla ilişkilerinde haklar ve sorumluluklar açısından eşittir.
Anayasa madde 90/son, Protokol hükümlerinin uygulanmasını öngörür:
‘’Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası anlaşmalar kanun hükmündedir. Temel hak ve özgürlüklere ilişkin konularda anlaşma hükümleriyle kanun maddelerinin farklı hükümler içermesi halinde milletlerarası anlaşma hükümleri esas alınır.’’
Protokol 7 madde 5 ‘’eşler arasında eşitlik hakkı’’ nı öngörür. Dolayısıyla, her ne kadar yasa hükümlerimiz, velayetin tek tarafa verilmesi üzerine kuruluysa da, bu protokol hükümleri esas alınacak ve şartları mevcutsa ‘’ortak velayet’’ kararı verilebilecektir.
